Sobota, dawniej miasto, obecnie wieś w gminie Bielawy, woj. łódzkie, do końca XVIII wieku należała do powiatu orłowskiego, byłego woj. łęczyckiego. Położona nad Bzurą w pobliżu ujścia rzeki Mrogi, 18 km na zachód od Łowicza. Początkowo wchodziła w skład dóbr kapituły włocławskiej, a następnie przeszła w ręce szlacheckie. Początki Soboty wiążą się z zachowanym stożkowym grodziskiem (kopcem), położonym w dolinie Bzury (800 m na wschód od centrum). Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1250 roku - Sobocka Wieś - a założenie miasta obok niej przypada na koniec XIV wieku. Dokument lokacyjny dla Soboty wystawił król Władysław Jagiełło i nadał prawo odbywania targów w środy. Sobota po raz pierwszy jako miasto występuje w 1393 roku, a jej rozkwit przypada na drugą połowę XV i pierwszą połowę XVI wieku. W 1451 roku targ środowy przeniesiony został na soboty, a w 1526 roku przywilejem królewskim miasto otrzymało prawo do dwóch dodatkowych jarmarków. Rozwijało się rzemiosło i handel. Część mieszczan trudniła się rolnictwem. W 1518 roku wzniesiony został nowy, murowany kościół parafialny; istniała szkoła i schronisko dla ubogich. Wojny szwedzkie i klęski żywiołowe w połowie XVII wieku zrujnowały miasto; następował jego szybki upadek. Nie pomógł nawet przywilej króla Stanisława Augusta z 1779 roku nadający prawo odbywania 12 jarmarków rocznie. Sobota utraciła prawa miejskie w 1870. W połowie XIV wieku Sobota przeszła w ręce wojewody łęczyckiego Jana herbu Doliwa, który zapoczątkował tu ród Sobockich (nazwisko przyjęli od nazwy miejscowości). Być może oni wznieśli też murowaną, sześcioboczną wieżę mieszkalną na kopcu w rozlewiskach Bzury, otoczoną fosą. Resztki tej budowli zachowane są w dzisiaj istniejącym tzw. "Zameczku", romantycznym dworze neogotyckim położonym w parku, nad Bzurą, obok dworskich zabudowań gospodarczo - mieszkalnych. Fundatorem gotycko - renesansowego kościoła parafialnego pw. św. Piotra i Pawła był Tomasz Sobocki, kasztelan łęczycki. Za początek budowy uważa się rok 1518. Data ta została umieszczona na tablicy wewnątrz kościoła i na inskrypcji ("1518 T.S.") na kamieniu wmurowanym w elewację północną nawy kościoła. We wnętrzu, przy ołtarzu znajdują się dwa renesansowe nagrobki Sobockich z połowy XVI wieku. Jeden dwukondygnacyjny, kamienny: Tomasza Sobockiego - kasztelana łęczyckiego (zm. 1527 r.) i jego syna Jakuba - dworzanina króla Zygmunta I Starego (zm. 1540 r.). Nagrobek ten, chyba najstarszy piętrowy, renesansowy nagrobek w Polsce wystawił ojcu i bratu Tomasz Sobocki - kanclerz króla Zygmunta I, zmarły 4.II.1548 r. Jego nagrobek fundacji brata stryjecznego Brycjusza Sobockiego, kasztelana gostynińskiego - umieszczony obok, zdobi piękna, odlana z brązu płyta przedstawiająca leżącą postać zmarłego. Tomasz Sobocki był kanclerzem królewskim w latach 1545 - 1548. Ważnym wydarzeniem historycznym dla Soboty była potyczka wojsk Stefana Czarnieckiego stoczona koło Soboty oraz między Piątkiem a Sobotą z 2-go na 3-go września 1655 roku z wojskami Karola Gustawa, zmierzającymi na Warszawę. Potyczką tą rozpoczął Czarniecki zwycięską walkę podjazdową ze Szwedami. Wśród kolejnych właścicieli Soboty: Działyńskich XVI - XVII wiek, Bardzińskich I poł. XVIII wieku, Zawiszów od 1744 roku, Stokowskich 1890 - 1927, Przegalińskich 1927 - 1945, najbardziej znana w historii Polski jest postać Artura Zawiszy Czarnego. Urodzony w Sobocie w 1809 roku był działaczem politycznym walczącym z caratem, studentem Uniwersytetu Warszawskiego, uczestnikiem Powstania Listopadowego, a następnie emigrantem w Paryżu. W 1833 roku wrócił do kraju i pod wodzą płk. Józefa Zaliwskiego organizował walkę powstańczą w obwodzie warszawskim i sochaczewskim. Ujęty przez wojska carskie koło Krośniewic, stracony został publicznie w Warszawie w dniu 26.11.1833 roku w pobliżu rogatek Jerozolimskich, na placu noszącym obecnie jego imię. W czasie procesu i egzekucji zachowywał się bardzo godnie wzbudzając nawet podziw oprawców. Ostatnimi jego słowami były: "Gdybym miał sto lat żyć, wszystkie bym ofiarował mojej Ojczyżnie !", a miał wtedy tylko 24 lata. Za jego udział w Powstaniu i partyzantce oraz za wspłópracę jego brata Alfreda z powstańcami, władze carskie skonfiskowały Zawiszom 2/3 majątku Sobota. Działania I wojny światowej w tzw. "operacji łódzkiej" spowodowały znaczne zniszczenia i straty materialne w okolicy Soboty. W dniach 24 - 30 listopada 1914 roku linia frontu przebiegała od Łodzi przez Stryków, Bielawy, Sobotę i dalej w kierunku Kiernozi i Wyszogrodu. Po obu stronach ginęli za obcą sprawę Polacy wcieleni przymusowo do armii rosyjskiej i niemieckiej. Również w II wojnie światowej Sobota znalazła się w ogniu walk. Stąd z 9-go na 10-go września 1939 roku ruszyło skuteczne natarcie na Walewice pododdziałów 17 pułku ułanów płk. Ignacego Kowalczewskiego z Wielkopolskiej Brygady Kawalerii gen. bryg. Romana Abrahama (Armia "Poznań") w ramach bitwy nad Bzurą. W trakcie działan wojennych powstały znaczne zniszczenia, a w latach okupacji tragiczne losy dotknęły wiele rodzin z Soboty i okolicznych wsi. W obozach zagłady zginęli Żydzi, którzy stanowili połowę mieszkańców Soboty.